اگر به خاطر داشته باشيد قبلا در يك مقاله به صورت مفصل در مورد ” تعريف كامل و ساده از شانه فرش ماشيني ” صحبت كرديم. گفتيم كه اين مفهوم رابطه اي مستقيم و محكم با اصطلاح ” تراكم ” دارد. در مورد اهميت تراكم بايد گفت اين ارتباط در حدي است كه بين مردم و فروشندگان پس از اصطلاح شانه ، بلافاصله از اصطلاح تراكم به عنوان معيارهاي سنجش كيفيت و قيمت گذاري استفاده مي شود.
هرچند قبلا هم گفتيم كه عوامل تاثيرگذار در تعيين قيمت فرش ماشيني صرفا به اين دو مورد محدود نمي شود و عوامل متعدد ديگري نيز در تعيين قيمت فرش موثرند. عواملي همچون جنس فرش ، وزن فرش، آهار و تكميل فرش، ضمانت نامه فرش و … كه بعدا هر كدام را به صورت مجزا شرح خواهيم داد. مسلما در توضيح و آموزش هر يك از اين اصطلاحات ما سعي مي كنيم با اولويت بندي و بر اساس ميزان كاربرد و تاثير آنها بر قيمت فرش ماشيني پيش رويم. همچنين شما براي درك بهتر متون آموزش اصطلاحات فرش ماشيني مي توانيد از ويديوهاي آموزشي كه به همين منظور به صورت خيلي مختصر و كوتاه تهيه شده است استفاده نماييد.
اما اكنون و در اين متن با توجه به اهميت اين موضوع و توجه عمومي به اين دو اصطلاح در اين مقاله قصد داريم به آموزش اصطلاح ” تراكم” كه در حقيقت مكمل مقاله ” شانه فرش ” است بپردازيم. پس با ما همراه باشيد تا بتوانيد تبديل به يك متخصص و كارشناس خانگي فرش تبديل شويد و هنگام خريد فرش جلوي سو استفاده هاي احتمالي را بگيريد!
با ما همراه باشيد تا كارشناس فرش شويد !
تراكم فرش ماشيني چيست ؟
آنچه كه در كتاب ها و مجلات و دانشنامه هاي معتبر آموزشي علمي و دانشگاهي در مورد واژه پركاربرد تراكم بيان شده به اين اشاره دارد كه
منظور از اصطلاح تراكم ، همان تراكم طولي نخ هاي خاب يا گره ها است كه در اصطلاح تخصصي به آن تراكم خاب نيز گفته مي شود. (حتما به ياد داريد كه گفتيم شانه همان تراكم عرضي است.)
اما آنچه اصطلاح رايج در حوزه فرش ماشيني است و در حال حاضر فروشندگان و توليدكنندگان نيز هنگام بيان واژه تراكم ، فقط آن را در نظر دارند، ” تراكم پودي ” است كه با تعريف فوق اندكي متفاوت است. بنابر اين بهتر است ابتدا منظور از اصطلاح ” تراكم پودي ” را شرح مي دهيم و سپس مجددا به بحث برمي گرديم.
تراكم پودي
تراكم پودي همان گونه كه از نامش پيداست به تراكم و يا تعداد پودهاي به كار رفته در طول فرش ، اطلاق مي شود. بنابر اين تراكم پودي نيز همان تراكم طولي است كه با توجه به تعداد پودها محاسبه مي شود. اما با توجه به اينكه تعداد پودهاي به كار رفته در بافت فرش هاي ماشيني متغير است (يك تا سه عدد براي هر رديف يا رج فرش)، بنابر اين تراكم پودي نيز تغيير پيدا مي كند.
در بافت فرش ماشيني اگر براي هر رديف 1 عدد پود استفاده شود تراكم طولي گره ها با تراكم پودي برابر خواهد بود. اما اگر براي هر رديف يا رج فرش 2 پود استفاده شود، تراكم پودي دو برابر تراكم طولي گره ها خواهد بود. و سرانجام اگر براي هر رديف فرش از 3 پود استفاده شود تراكم پودي 3 برابر تراكم طولي گره ها خواهد بود. تقريبا تمامي دستگاه هاي جديد فرش ماشيني از 3 عدد پود در بافتشان استفاده مي كنند.
با توجه به آنچه در ابتدا در رابطه با تراكم طولي و تراكم عرضي (همان شانه) گفتيم، اكنون بايد بگوييم كه به تراكم طولي يا تراكم خاب به صورت مختصر تراكم، مي گويند. اما آنچه كه در بازار و در ميان مردم، فروشندگان و توليدكنندگان فرش رايج است اين است كه تراكم پودي را به عنوان تراكم فرش اعلام مي كنند.
تشخيص و محاسبه تراكم فرش
از آنچه در بخش بالا در رابطه با تراكم طولي و تراكم پودي بيان كرديم و با توجه به اينكه گفتيم تقريبا همه دستگاه هاي مدرن و جديد از 3 پود در بافت هر رديف يا رج استفاده مي كنند بنابراين مي توان نتيجه گرفت كه در فرش 1000 شانه استاندارد با توجه به اينكه در يك متر عرض آن 1000 گره وجود دارد (شانه)، اگر تغيير در آن ايجاد نشود به صورت معمول و استاندارد در يك متر طول آن نيز 1000 گره وجود دارد يعني تعداد تراكم قابل مشاهده و قابل شمارش آن براي شما در يك متر 1000 گره يا پيكسل است. اما تراكم رايج آن در اين شرايط چون ضرب در 3 مي شود (به دليل 3 پودي بودن دستگاه) سه برابر آن يعني 3000 خواهد بود. پس در يك فرمول بسيار ساده مي توان چنين بيان كرد كه:
شانه فرش × (تعداد پود فرش در هر رديف) = تراكم
پس در فرش 1000 شانه استاندارد تراكم طولي نيز – مانند عرضي يا همان شانه – بايد در يك متر طول 1000 گره وجود داشته باشد كه تراكم (پودي) آن كه با ضريب 3 مي شود 3000 . به همين راحتي! تراكم طولي يك فرش 1200 شانه استاندارد نيز مانند شانه آن بايد در يك متر طول حداقل 1200 گره باشد كه با ضريب 3 مي شود 3600 . همانطور كه در مقاله مربوط به ” تعريف كامل و ساده از شانه فرش ماشيني ” نيز گفتيم شما مي توانيد به جاي 1متر طول 10 و يا 5 سانت از طول فرش را ملاك و معيار عمل خود قرار دهيد و بر اساس آن تراكم را به دست آوريد.
پس به عبارت ساده تر نحوه محاسبه تراكم در اكثر مواقع (به ويژه در فرشهاي 700 و 1000 و 1200 و 1500) به اين صورت خواهد بود:
شانه فرش × 3 = تراكم
اما اين نكته را مجددا تكرار مي كنيم كه اين نحوه محاسبه تراكم مربوط به فرشهاي 3 پودي است كه تقريبا همه دستگاهاي 700 شانه به بالا تراكمشان را به اين شكل محاسبه مي كنند. اما در فرشهاي با تراكم پايين كه معمولا با دستگاه هاي قديمي بافت مي شوند مانند 500 شانه و 440 شانه و 350 شانه ، معمولا 2 پود و گاهي يك پود وجود دارد. به عنوان مثال در يك فرش 500 شانه استاندارد وقتي گفته مي شود تراكم آن 1000 است يعني در يك متر طول آن نيز (همانند عرض يا شانه) 500 گره وجود دارد كه با توجه به وجود 2 پود در بافت آن با ضريب 2 ، تراكمش 1000 خواهد بود. ( البته در حال حاضر بسياري از توليدكنندان و فروشندگان فرشهاي 2پودي و تك پودي نيز در هنگام بيان تراكم، آن را با فرشهاي 3 پودي معادل سازي ميكنند و تراكم فرش را با ضريب 3 بيان مي كنند.)
نكاتي كه در تراكم فرش ماشيني
به اين نكته توجه داشته باشيد كه با توجه به اين كه عرض دستگاههاي توليد فرش ماشيني ثابت است تغيير شانه فرش بسيار كار سخت و حتي غير ممكن است. اما آنچه به راحتي قابل تغيير است تراكم طولي فرشها است. به اين شكل كه مثلا مي توان از تعداد رديف هاي بافت در طول فرش مقداري كم كرد. مثلا اگر فرش 1000 شانه به جاي اينكه با تراكم طولي 1000 بافته شود با تراكم 900 بافته شود در اين صورت در 10 سانت عرض فرش 100گره و در 10 سانت طول فرش 90 گره وجود خواهد داشت! كه اين كم كردن تراكم فرش، يكي از شيوه هاي سودجويان مي باشد.
¤ نكته مهم:
همانگونه كه در مقاله ” تعريف كامل و ساده از شانه فرش ماشيني ” به شما قول داده بودم مي خواهم در اينجا به روشن شدن يك نكته در مورد فرش 700 شانه اشاره كنم. با توجه به آنچه تا اينجا در مورد تراكم آموخته ايد اگر قرار باشد تراكم را با فرمول 3برابر كردن شانه به دست آوريم خواهيم داشت:
شانه 700* 3پود = تراكم 2100
اما آنچه در مورد فرش 700 شانه بيشتر در بازار رواج دارد استفاده از تراكم 2550 است. اگر مقاله مربوط به آموزش ساده و گام به گام شانه فرش ، را به ياد داشته باشيد در آنجا نيز به اين نكته اشاره كرديم كه فرش 700 شانه تراكم 2550 در حقيقت اگرچه نام 700 شانه را با خود دارد اما دستگاههاي جديد و مدرن توليد فرش 700 شانه در حقيقت 850 شانه دارند كه تراكم حقيقي اين فرشها را با ضريب3 مي توان به راحتي محاسبه كرد. به همين دليل در مورد فرش 700 شانه از اعدادي چون 2100 و 2250 و 2400 و 2550 در رابطه با تراكم آنها استفاده مي شود. بنابراين يك فرش فرش 700 شانه تراكم 2550 در يك متر عرض و طول خود 850 گره دارد كه در 10 سانتي متر آن بايد 85 گره يا رج وجود داشته باشد.